Yüksek lisans yapıp akademisyen olmaya karar verdiniz fakat ne yapacağınızı bilmiyor musunuz? Bu yazımız tam size göre! Yüksek lisans nedir? Yüksek lisans yapmak için gerekli şartlar nedir? Tezli yüksek lisans ile tezsiz yüksek lisans arasındaki farklar nelerdir? Doktora nedir? Doktora başvuru şartları nedir? gibi aklınıza takılan soruların yanıtlarını bulacağınız yazımızı birlikte inceleyelim.
Yüksek Lisans Nedir?
Yüksek lisans, lisans eğitimini tamamladıktan sonra başvurabileceğiniz üst düzey bir programdır. İngilizcesi ‘’master’’ olan ‘’usta’’anlamına gelmektedir. Alanında uzmanlaşmak isteyen, belirli bir konu hakkında daha fazla bilgi edinmek, kamuda kademe ilerlemesi sağlamak, akademisyen olmak gibi hayali olanlar için yapılmaktadır. Ayrıca örneğin dört yıl üniversite okudunuz ama istemediğiniz bir bölümde olduğunuzu fark ettiyseniz istediğiniz alana yönelmek için de bir kapı! Yüksek lisans dili programdan programa değişmekle birlikte Türkçe ya da İngilizce olabilmektedir.
Yüksek lisans tezli yüksek lisans ve tezsiz yüksek lisans olmak üzere iki türlüdür:
Tezli Yüksek Lisans
Tezli yüksek lisans kişinin bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak bilgilere erişme, bilgiyi derleme, yorumlama ve değerlendirme yeteneğini kazanmasını sağlar. Tezli yüksek lisans programında toplam 21 krediden az olmamak şartıyla en az yedi ders, bir seminer dersi vardır, tez çalışmasıyla son bulur. Seminer dersi ve tez çalışması kredisizdir, sonucu başarılı ya da başarısız olarak değerlendirilir. Yükseköğretim Kurumu Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğine göre tezli yüksek lisans programı bir eğitim-öğretim dönemi 60 AKTS kredisinden az olmamak şartıyla seminer dersi dahil en az sekiz ders ve tez çalışması olmak üzere toplam en az 120 AKTS kredisinden oluşmaktadır. Akademisyen olmak istiyorsanız kesinlikle tezli yüksek lisans yapmak zorundasınız.
Tezsiz Yüksek Lisans
Tezsiz yüksek lisans, kişinin mesleki konularda kazandığı bilgileri uygulamada nasıl kullanılacağını öğretir. Tezsiz yüksek lisans programında toplam 30 krediden az olmamak şartıyla en az on ders ile dönem projesi ile sonlanmaktadır. Dönem projesi alındığı yarıyılda dönem projesine kayıt yaptırmak ve bu dönemin sonunda yazılı proje ve/veya rapor vermek zorunludur. Bu programda alacağınız derslerin en az üçünü lisans eğitiminizde almamış olmanız gerekmektedir. Tezsiz yüksek lisans programı sonunda yeterlilik sınavı yapılmaktadır.
Tezsiz yüksek lisans 2020’ de yapılan güncellemeye göre uzaktan öğretim yoluyla ya da ikinci öğretim lisansüstü programı ile de yapılabilir.
Yüksek Lisans Kaç Dönem Sürmektedir?
Tezli yüksek lisans 4 yarıyıl yani 2 yıldır. Bunun 2 yarıyılı(toplam 1 yıl) ders dönemi, kalan 2 yarıyılı(toplam 1 yıl) ise tez hazırlama olarak ayrılmaktadır. Ders döneminde ya da tez döneminde başarısız olursanız 2 dönem daha ek süreniz vardır. Yani toplam 6 yarıyıl hakkınız bulunmaktadır. Ama eğer bu 6 yarıyıl içerisinde de başarısız olursanız üniversite ile ilişiğiniz kesilir.
Tezsiz yüksek lisans 2 yarıyıl yani 1 yıldır. Program sonunda dönem projesi yazarak mezun olabilirsiniz. Başarısız olma durumunda 1 yarıyıl daha ek süreniz vardır. Bu ek süreyle birlikte hala başarısız olma durumunuz devam ediyorsa üniversite ile ilişiğiniz kesilir.
Bu bilgilere ek olarak 10 Haziran 2020’ de YÖK tarafından şöyle bir açıklama yapılmıştır:
‘’Yükseköğretim kurumları tarafından, afet ve salgınlarda tez aşamasındaki lisansüstü eğitim öğrencilerine talepleri halinde bir dönem, afet veya salgının aşamasına göre tekrar başvurmaları durumund bir dönem daha olmak üzere en fazla iki dönem ek süre verilebilir, verilen bu süreler azami süreden sayılmaz.’’
Yüksek Lisans İçin Gerekli Şartlar
Yüksek lisans programına başvurabilmek için öncelikle bir lisans diplomasına sahip olmanız gerekmektedir. Burada akla hemen şöyle bir soru gelmektedir: Önlisans mezunları yüksek lisans yapamaz mı? Yapabilir, ancak eğitimlerini iki yıl daha devam ettirerek lisans programından mezun olmak zorundadır.
Lisans mezunu olmak yetmiyor. Lisans eğitimi boyunca aldığınız notlar da önemli bir faktör! Türkiye şartlarında baktığınız da genelde 2,50 ortalama ve üstü yeterli sayılabilir. Ancak 3,0 ortalama isteyen programlar da bulunabilir. Üniversiteden üniversiteye, programdan programa değişkenlik göstermektedir. Yüksek lisans yapmak istediğiniz program ve üniversitenin şartlarını araştırmanız gerekmektedir. Ortalamanız ne kadar yüksek olursa o programa yerleşme imkanınız da o kadar yüksek demektir.
Diğer şart ise ALES puanının en az 55 olması gerekmektedir. Ortalamada olduğu gibi bu da değişkenlik göstermekle birlikte ne kadar yüksek alırsanız rakiplerinizden öne geçme ihtimaliniz de artacaktır. ALES puanının %50-%60 gibi bir etkisi vardır. Bu yüzden en çok önem vermeniz gereken nokta burasıdır diyebiliriz. Güzel Sanatlar Fakültesi ve konservatuvarın enstitülerindeki ana bilim ve ana sanat dalları için ALES puanı şartı aranmaz.
Yabancı dil sınavına (YDS ya da YÖKDİL) girmeniz gerekmektedir. Aslında YÖK bu konuda herhangi bir şart koymamaktadır. Ama üniversiteler yabancı dil puanı istemektedir.
Bunlara ek olarak değişkenlik göstermekle birlikte transkript, özgeçmiş, tavsiye mektubu, nüfus cüzdanı fotokopisi, askerlik durum belgesi, başvuru formu gibi belgeler de istenmektedir.
Son olarak mülakat aşaması bulunmaktadır! Mülakat sırasında program hakkında sorular sorularak bilgi düzeyiniz ölçülür. Diğer kriterler de göz önüne alınarak asil ve yedek listesi belirlenir. Mülakat yüz yüze olabildiği gibi online da olabilir. Ayrıca sözlü, yazılı veya hem yazılı hem de sözlü olabilmektedir. Hatta bazı üniversitelerde mülakat bulunmamaktadır.
Tezli Yüksek Lisans ile Tezsiz Yüksek Lisans Arasındaki Farklar
Tezli yüksek lisans adından da anlaşılacağı üzere tez hazırlanarak bitirilir. Tezsiz yüksek lisans da böyle bir durum söz konusu olmazken dönem projesi hazırlanılır.
Tezli yüksek lisans ücretsizdir, tezsiz yüksek lisans ise devlet ya da özel üniversite fark etmeksizin ücretlidir.
Tezli yüksek lisans mezunları doktora yapabilir, tezsiz yüksek lisans mezunları doktora yapamaz. Yani akademisyen olmak istiyorsanız kesinlikle tezli yüksek lisansı tercih etmelisiniz.
Tezsiz yüksek lisans da ALES şartı aranmaz, lisans ortalamanızla başvuru yapabilirsiniz. Ama tezli yüksek lisans için yukarıda bahsettiğimiz şartları sağlamak zorundasınız.
Yüksek Lisans Başvuru Tarihleri
Başvurular üniversitelerin kendi sitelerinde güz ve bahar dönemi olmak üzere yılda 2 defa yapılmaktadır. Başvuru tarihleri değişkenlik göstermekle birlikte üniversitelerin internet sitelerinden duyurulur.
Doktora Yapmak
Doktora programının amacı, kişiye bağımsız araştırma yapma, bilimsel olayları derinlemesine bir bakış açısıyla yaklaşarak yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırmaktır. Program başarıyla tamamladıktan sonra doktora diploması ve ‘’doktor’’ ünvanı kazanılır. Bu ünvanın evrensel literatürdeki adı PhD(Doctor of Philosophy)’ dir. Doktora yaparak akademisyenlik yolunda büyük bir adım atmış olacaksınız.
Doktora Başvuru Şartları
Başvuru yapabilmek için yüksek lisans şartı aranmaz. Lisans mezunu da olsanız başvuru yapabilirsiniz. Lisans mezunları için ALES sınavından en az 70, yüksek lisans sınavından en az 55 puanınız olması gerekmektedir. Diğer şart ise yabancı dil sınavından(YDS ya da YÖKDİL) en az 55 puan almanız gerekmektedir. Bunlara ek olarak üniversiteler kendi belirledikleri şartlar belirleyebilmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır: referans mektupları, neden doktora yapmak istediğinizi anlatan kompozisyon, mülakat..
Hayatınızda pırıl pırıl parlayacağınız başarılar elde etmeniz dileğiyle. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere! Kendinize iyi bakın.