Psikolojik ilk yardım, bir psikososyal müdahale yöntemidir. Kazazedelerin tıbbi yardım alıncaya kadar hayatta kalması amacına hizmet eder. Doğal afetlere ek olarak; taciz, şiddet, terör, savaş gibi olaylar sonucunda desteğe ve yardıma ihtiyaç duyan kişilere uygulanır. İnsani ve destekleyici bir yardımdır.
Psikolojik ilk yardımın amacı; temel fiziksel ve psikolojik ihtiyaçları tespit ve temin etmek, bilgilendirme, olağanlaştırma ve stabilizasyondur. Travmatize bireyin olağan yaşantıya dönmesine yardımcı olmak ve kişiyi travmatik olayın uzun dönemli olası etkilerinden korumak hedeflenir. Tedaviye ihtiyaç duyacak kişi sayısını ve şiddetini azaltmak da yine hedeflenenler arasındadır.
Konuyu biraz daha açarsak; psikolojik ilk yardım dediğimiz şey, saha uygulamalarıdır. Yani yaşantının içerisine dahil olan uygulamalardır. Uygulama öncesinde bazen mevcut şartlar gereken güvenlik ortamının oluşturulmasını engeller fakat bir psikolojik ilk yardım uygulayıcısı olabildiğince mahremiyet ve güvenlik koşullarını sağlayan bir ortam yaratabilmelidir. Bu uygulamalar çoğunlukla olay yerinde, afet sahasında veya olaydan etkilenen bir bölgede uygulanır. Psikolojik ilk yardım uygulayıcısı, psikolojik ilk yardımı güvenli bir yerde uygulandığından emin olmalıdır. Uygulayıcı olacak kişi, psikolojik ilk yardım eğitimini almış kişidir. Psikolojik ilk yardım, olay esnasında ya da olay sonrasında uygulanan uygulamalardan oluşur. Olayın türüne göre erken dönem müdahale ya da kişiyle karşılaşınca başlayan müdahaleler vardır.
Uygulayıcı konusuna tekrar dönecek olursak da psikolojik ilk yardımı eğitimi herkesin uygulayabileceğini söylemiştik. Burada yapılması önerilen nokta ise sahada çalışırken bireysel çalışma yapmak değil, bir organizasyonla birlikte çalışmaktır. Çünkü bu sayede organize bir yardım sağlanırken aynı zamanda da yardım alan kişi veya kişilerde oluşması muhtemel kafa karışıklığının önüne geçilmiş olur.
Psikolojik ilk yardımın hedefi kişideki temel güvenlik hissini oluşturmasına yardım edecek bir alan sağlanmasıdır. Bazı durumlarda halden anlayan ve alanda bulunan bir kişinin olması bile bunu sağlamayı kolaylaştırabilir.
Psikolojik İlk Yardımda Önerilen Bazı Uygulamalar:
1.İlişki ve Bağ Kurma: Fiziksel olarak temas kurulan andır. Yan yana ve eşit seviyede durmak, bir ihtiyacı olup olmadığını öğrenip varsa gereksinimlerini karşılamaktır. Bu maddenin üç temel alt maddesi; izle, dinle ve bağ kurdur.
-İzle İlkesi: Acil temel ihtiyaçları, yoğun stres tepkisi gösteren kişileri ve güvenli bölgeyi saptamak ve özel ilgiye gereksinimi olan kişilerin tespit edilmesidir.
-Dinle İlkesi: Desteğe ihtiyaç duyan kişiyle onun
kültürüne uygun bir şekilde temas kurmak, kendimizi tanıtmak ve bir ihtiyacı var mı diye öğrenmektir. Şayet bir ihtiyacı varsa iletişimin devamı sağlanır. Tekrar bizi bulması gerektiğinde, bize ulaşmasını sağlayacak bilgiler verilir. (Hangi kuruluşla çalıştığımız gibi.) Bir önceki ilkede saptanmış güvenli bölgede karşımızdaki kişiyle diyaloğumuzu sürdürerek sakinleşmesini sağlarız.
-Bağ Kur İlkesi: Temel ihtiyaçların karşılanması için kolaylaştırıcı olmak, sorunlarıyla baş ederken yardımcı olmak, kişilerin merak ettiği konular hakkında emin olunan bilgilerin verildiği, tekrar bizimle veya başka profesyonellerle iletişim kurabileceği alanların belirtildiği, sosyal destek ve yakınlarla iletişim için aracı olunan ilkedir. Kolaylaştırıcı olma görevini üstlenirken kişinin öz yeterliliğini arttırmak, yardımı sonlandırırken kolaylaştırıcı olur.
2.Güvenlik ve Konforun Sağlanması: Olaydan etkilenenlerin güvenlik hakkındaki kaygılarını gidermek, güvenli bölgede toplanmak için yönlendirmeyi içerir.
3.Dengeleme: Bu basamaktaki hedef, olaydan etkilenen kişilerin duygusal anlamda sakin ve dengeli hale getirilmesidir. Bu aşamada ‘’grounding’’ tekniklerinden faydalanılabilir. Grounding teknikleri ile kişinin kişinin tetikleyici düşüncelere odaklanmış dikkatini dış dünyaya yönlendirmesini ve bu sayede duygularını dengelemesini amaçlar. Kelime anlamına bakarsak da grounding, şimdi ve burada kalmak anlamına gelir. Bu tekniğe bir örnek: ‘’Yavaş ve derin nefes al, ver. Ellerini ve ayaklarını serbest bırak ve rahatça nefes al, ver. Etrafınıza bakın ve sizde rahatsızlık veya stres uyandırmayan beş objenin adını söyleyin.’’
4.Bilgi Edinme
5.Temel İhtiyaçlar Konusunda Yardımcı Olma: Psikolojik ilk yardım görevlisi sadece ara durak ve yönlendirme basamağıdır.
6.Sosyal Destek: Olabildiğince homojen gruplar kurularak sosyal destek mekanizmalarını kullanan bireyler travmatik stres ile daha kolay başa çıkar ve olağan yaşantısına daha hızlı dönebilir.
7.Bilgilendirme: Diğer bir adıyla psikoeğitim. Yani karşımızdaki kişinin anlayabileceği bir dille konuşabilmektir.
8.İşbirliği Kurulabilecek Diğer Hizmetlerle İlişkilendirme
Psikolojiik İlk Yardım Uygulanırken Yapılması Gerekenler:
1. Temel iletişim tekniklerini kullanmak.
2. Karşımızdaki kişiye kendimizi tanıtmak.
3. Nasıl hitap edebileceğimizi karşımızdaki kişiye danışmak.
4. İletişime kapalı uçlu sorularla başlamak.
5. Ufak bir konu da olsa, bir konuda uzlaşarak bağ kurmaya çalışmak.
6. Temel ihtiyaçlarını karşılamada yardımcı olmak.
7. Basit ve doğru bilgiler sunmak.
8. Hikayelerini, duygu ve düşüncelerini paylaşmak isterse karşımızdaki kişiyi cesaretlendirmek.
9. Ailesi ve arkadaşları ile iletişim kurması için teşvik etmek. Gerekirse onları da sürece dahil etmek.
10. Kendi güvenliğimizi ön planda tutmak.
11. Soruları cevaplarken sakinliğimizi korumak.
12. Tekrar tekrar kendi durum ve pozisyonumuzu belirtmek.
13. Kendi ön yargı ve eğilimlerimizin farkında olup onları sürece dahil etmeden profesyonelliğinizi korumak.
14. Karşımızdaki kişilerin kültür, yaş ve cinsiyetine hassas bir şekilde yaklaşmak.
Psikolojik İlk Yardım Uygulanırken Yapılmaması Gerekenler:
‘’Nasılsın?’’ sorusunu sormamak.
2. Karşımızdaki kişinin ismini kısaltmaktan ve hitaplardan (‘’canım’’ gibi.) kaçınmak.
3. Hikayelerini ve özel detayları paylaşmaları için karşımızdaki kişileri zorlamamak.
4. Yargılayıcı olmamak.
5. Becerilerimizi abartmamak.
6. Tutamayacağımız sözler vermemek.