İçinde bulunduğumuz iletişim çağında teknoloji bu kadar gelişmişken kitaplar eski önemini yitirmiş gibi görünüyor. Kabul etmek gerekirse internet hız kazandırıyor, bu durum ansiklopedi ve nadir eserleri geri plana atmamıza sebep oluyor ama gerçek bilgi hâlâ İlber Ortaylı’nın ‘’beşeriyetin hafızası’’ diye adlandırdığı, tarihi beş bin yıla giden mabetlerde, kütüphanelerde…
Yazımızda, beraber Türkiye’deki nadide kütüphanelerini ziyaret edeceğiz.
1. Beyazıt Devlet Kütüphanesi
İlk olarak tarihimizin de ilk devlet kütüphanesi olan 1984 yılında İstanbul/Fatih’te açılan Beyazıt Devlet Kütüphanesi ile başlıyoruz. ABD’de yayımlanan popüler kültür ve teknoloji dergisi Wired, dünya üzerindeki en güzel 10 kütüphane arasında 4. sırayı Beyazıt Kütüphanesine vermiştir.
Fatih Sultan Mehmet Han’ın oğlu Sultan II.Beyazıt tarafından 16. yüzyılda Beyazıt Külliyesi’nin İmaret kısmında hizmete açılmış ve zamanla büyütülmüştür.
Bir ‘derleme kütüphanesi’ olan bu yapıt, bir milyonun üzerinde ve bunların yarısının kitaptan oluştuğu dokümanı barındırıyor. Kütüphanede yer alan kitapların 11.120 adedini ise aralarında kıymetli eserlerin de bulunduğu ‘el yazması eserler’ oluşturuyor. Görme engelliler için sesli arşiv bölümü de bulunuyor.
2. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı
İkinci durağımız yine Fatih’teki ‘’Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’’
Türkiye’nin ilk ve tek kadın merkezli arşiv ve kütüphanesi olan vakıf
1990 yılında 100 kitaplık koleksiyonla kurulan kütüphane bugün bir milyonu aşkın esere ev sahipliği etmektedir.
Osmanlı’dan bu yana kadınların yazmış olduğu mektuplar, günlükler, gazete kupürleri gibi birçok eser çeşidi bulunmaktadır.Vakıf, kuruluş senedinde amaçlarının “Kadınların geçmişini iyi tanımak, bu bilgileri araştırmacılara derli toplu bir şekilde sunmak ve bugünün yazılı belgelerini gelecek nesiller için saklamak” olduğunu belirten bir grup hanımefendi tarafından açılmıştır.
3. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü
Bir diğer durağımız ise ‘’Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü’’
Kütüphane, Burdur İl Halk Kütüphanesini sel basması sonucunda birçok kıymetli yazma eserin zarar görmesiyle, ülkemizin çeşitli kütüphanelerinde bulunan değerli yazma koleksiyonlarını bir araya toplamak, bakım ve onarımlarının yapılmasını sağlamak, eserleri uygun ortamlarda muhafaza etmek amacıyla kurulmuştur.
İçerisinde 101 adet yazma eser koleksiyonu barındırmaktadır.
Mevlana, İbn-i arabi ve Sadreddin Konevi gibi büyük alimlerin matbaa ve el yazması eserlerini içerisinde bulundurmaktadır. Kütüphanede 18 bine yakın el yazması eser vardır. Ayrıca, kitap restorasyonu alanında eğitim alabileceğiniz bir kütüphanedir.
Diyarbakır,Kayseri,Manisa ve Konya’da da bir diğeri bulunan dört kütüphane de Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğüne bağlıdır.
Okuyucular kütüphanenin Sayısal Talep Formunu doldurup ücretini yatırarak istedikleri fotokopisini alabilmektedirler.
4. Uçak,Tren ve Gemi Kütüphanesi
Çankırı Belediyesi şehrin en haki noktasına, uçuş ömrünü tamamlamış Airbus A300 tipi uçağını İstanbul’dan parçalar halinde getirmiş ve hemen yanına bir tren koyarak onları kütüphaneye dönüştürmüştür.
Projenin amacı, gençlerin ilgisini çekerek onlara okuma alışkanlığı kazandırmaktır ve amacına da ulaşmıştır..
Çankırı bu ilgiye karşılık, şehirdeki gölete de gemi şeklinde bir kütüphane tasarladı.Alt tarafı tamamen okuma salonu olan gemi-kütüphane, ziyaretçilerine geminin dümen ve güverte bölümlerinde de kitap okuma fırsatı sunuyor.
5. İzmir Milli Kütüphanesi
Bir diğer durağımız İzmir Konak’taki İzmir Milli Kütüphanesi.
Dışı neo-klasik Türk mimarisinin nadide bir örneği olmakla beraber, içerisinde ahşapla kitapların eşsiz uyumu görülmektedir.
Ülkede bir sivil toplum örgütü (İzmir Milli Kütüphane Cemiyeti) tarafından kurulması açısından ilk olma özelliğine sahip. Yani milli adını alan ilk yapıttır.
Kütüphanede belirli zamanlarda toplantılar, sergiler düzenlemektedir . 33 yıldır sürdürülen “Geleneksel Perşembe Konferansları” yapılarak halkın aydınlatılması amaçlamaktadır.
6. Atatürk Kitaplığı
İstanbul’un gözde kütüphanelerinden Atatürk Kitaplığı, 1939’da Belediye Müzesi ve Kütüphane olarak açılmıştır. Kısa zamanda bağışlanan binlerce kitap medrese binasına sığmayınca, 1981 yılında Taksim Mete Caddesinde bulunan günümüzdeki binasına taşınmıştır. Geniş okur yelpazesi olan kütüphane ülkenin en fonksiyonel kütüphaneleri arasında. 500 bine yakın kitaba ev sahipliği yapmaktadır ayrıca 50.000’e yakın çeşitli yazma, albüm, atlas,harita, takvim, salname, kartpostal, ayrıca gazete, Atatürk , İstanbul, başvuru gibi özel koleksiyonları da yer alıyor.
7. İnebey Yazma Eser Kütüphanesi
Bursa’da İnebey Yazma Eser Kütüphanesinin ev sahibi İnebey Medresesini Yıldırım Beyazıt zamanında Subaşı İnebey yapmıştır. Bina, 14. yüzyıla ait mimari özellikler taşımaktadır. 12 sütunla çevrelenmiş olup taş ve tuğla kullanılarak, mimaride ters (T) olarak bilinen planda inşa edilmiş edilmiştir.
1969 yılında Orhan Bey Camii’nde bulunan kitapların da binaya taşınmasıyla kütüphanenin ismi İnebey Yazma Eser Kütüphanesi olarak düzenlenmiştir.
Kaynakça: